Oświadczenie ministra gospodarki i spraw europejskich Brandenburgii Ralfa Christoffersa

Brandenburgia przoduje jeśli chodzi o zastosowanie energi odnawialnych. Wyróżnienie nagrodą „Leitstern 2008” jako najlepszy kraj związkowy Niemiec w obszarze energi odnawialnych oznacza dla nas potwierdzenie naszych dotychczasowych działań i dodatkowy impuls w jeszcze bardziej konsekwentnym wypełnianiu naszych zobowiązań wobec światowej ochrony klimatu.
Zmiany klimatyczne dotyczą nas wszystkich – całego społeczeństwa i każdego z nas osobiście. Dlatego też zorientowana na przyszłość polityka energetyczna musi się podporządkować konsekwentnej ochronie klimatu, aby skutecznie zapobiec przyspieszającemu globalnemu ociepleniu.
Jeśli chcemy ograniczyć wzrost globalnego klimatu do maksymalnie 2 stopni Celsjusza, to musimy jako kraj przemysłowy ograniczyć emisję szkodliwych dla klimatu gazów o 85 procent. Jest to możliwe tylko wówczas, jeśli już dziś zapoczątkujemy konsekwentne przestawienie na pozyskiwanie energii odnawialnej. Maksyma brzmi: tak szybko i na możliwie duża skalę jak to tylko możliwe przejść na energię odnawialną. Musimy też jeszcze intensywniej pracować nad zmniejszaniem zużycia energii. I chodzi również o to, żeby nadal ważny jako źródło energii węgiel uczynić możliwie przyjaznym dla środowiska.
Jeśli chcemy poważnie potraktować wyzwanie ograniczenia emisji gazów do 2050 roku o 85 procent, wówczas technologia CCS jest kwestią nie tylko węgla brunatnego, lecz również do tego czasu emisji innych gałęzi przemysłu: stalowego, cementowego, chemicznego i rafineri. Dla Brandenburgii jest to już dziś realnym wyzwaniem. Bierze się to stąd, że te wydzielające do atmosfery duże ilości CO2 gałęzie przemysłu zapewniają właśnie w Brandenburgii tysiące miejsc pracy. Dlatego też musimy już stąd badać technologię CCS (sekwestracja, magazynowanie CO2  – CCS z ang. Carbon Capture and Storage). CSS jest bowiem tematem nie tylko samego węgla, lecz również średnioterminowo całego przemysłu, również w Brandenburgii.

Ralf Christoffers
Minister gospodarki i spraw europejskich Brandenburgii

CCS-Forum-Pytania-Odpowiedzi

1

Dlaczego technologia CCS

Starania o redukcję emicji CO2 na europejskiej i narodowej płaszczyźnie będą nadal kontynuowane, aby móc osiągnąć założone cele ochrony klimatu. Przełożenie dyrektywy Unii Europejskiej dotyczącej CCS w niemieckim prawie federalnym nie zostało jeszcze dokonane, co bez wątpienia wpływa na postęp prac badawczych i rozwojowych nad tą technologią. Brandenburgia posiada obecnie technologiczną przewagę w skali niemieckiej pod względem rozwoju technologii CCS (patrz również informację prasową ministra gospodarki Christoffersa z 17.11.2009) i opowiada się za dalszym rozwojem tej technologii. Jest to koniecznym jeśli Brandenburgia chce osiągnąć swoje ambitne cele sformułowane w „Strategii energetycznej 2020”.

Unia Europejska wspiera różnorodne projekty CCS. Środki pomocowe są uruchamiane, aby móc wnikliwie zbadać i oszacować szanse, ryzyka i pytania odnośnie długotrwałości technologii CCS. Konieczna jest również wzmocniona kampania informacyjna odnośnie tej tematyki w mediach, aby podnieść stopień akceptacji społecznej.

Poczynione zostały już doświadczenia odnośnie zatłaczania CO2 w głębokie formacje geologiczne, przede wszystkim jednak w celu zwiększenia kwoty wydobycia węglowodorów (n.p.  projekt Sleipner w Norwegii).

Wprowadzenie nowych technologii wymaga w każdym z potencjalnych miejsc składowania m.in. dokonania szeroko zakrojonych badań geologicznych i geofizycznych oraz modelowania składowania, które nie są możliwe do zrealizowania z dnia na dzień.

2

Jakie ryzyka łączy się z zastosowaniem technologii CCS

Dla Niemiec a w szczególności dla Brandenburgii technologia CCS daje szansę znacznego zmniejszenia emisji CO2 pochodzących ze spalania węgla brunatnego jak i z innych źródeł.

Szczególowe rozpoznanie geologiczne i geofizyczne oraz następujące po nich modelowanie zbiornika, instalacja stacji pomiaru wód gruntowych, ich regularna kontrola jak i budowa systemu monitoringu migracji solanek i CO2 wzdłuż stref tektonicznych zaburzeń to metody, które wykluczają ryzyka.

Kontrola zakorkowania otworów a w wypadkach ekstremalnych teczniczna rekonstrukcja otworu i ponowne wypełnienie odpornym na CO2 materiałem, może skutecznie zapobiec migracji pionowej solanek i CO2 w dawnych niedostatecznie zabezpieczonych otworach.

Poprzez wcześniejsze modelowanie i określenie składowanej ilości i ciśnienia w procesie wydawania zezwolenia, (tu istnieją bogate praktyczne doświadczenia z przemysłu naftowego i gazowego oraz z użytkowania składowisk gazu w pokładach węgla), może zostać wykluczonym tworzenie się pęknięć a przez to nieszczelnych miejsc w warstwach stropowych będącego w użytkowaniu zbiornika wywołanego przez jego błędne wykorzystanie.

Rozliczne doświadczenia odnośnie wszelkich problemów i warunków ramowych składowania CO2 są obecnie zbierane w ramach projektu CO2SINK nieopodal miejscowości Ketzin realizowanego przez Geoforschungszentrum (GFZ) w Poczdamie.

3

Na jakich terenach w Brandenburgii może dojść do składowania CO2

Do sekwestracji CO2 nadają się w szczególności w Brandenburgii głębokie poziomy wodonośne, często w literaturze specjalistycznej określane jako „saline Aquifere”, które znajdują się na minimalnej głębokości zalegania 800 metrów pod poziomem ziemi. Z wyjątkiem najbardziej na południe wysuniętych terenów Brandenburgii, gdzie skała macierzysta sięga w pobliże powierzchni ziemi, warunki te spełnione są na terenie niemal całego landu.

Spośród tych warstw wodonośnych szczególnie interesujące są te, które leżą powyżej naturalnego uwypuklenia warstwy dolnej (antyklina), ponieważ w tym wypadku wykluczony jest przy magazynowaniu CO2 jego niekontrolowany oddolny wypływ. Dodatkowo muszą zostać spełnione dalsze warunki, jak np. istnienie warstw stropowych (iły i sole), które zagwarantują trwałe i bezpieczne pozostanie CO2 w zbiorniku. W dalszej kolejności do sekwestracji CO2 w Brandenburgii nadają się sczerpane lub niemal sczerpane złoża ropy naftowej i gazu ziemnego.

4

Czy może się zdażyć, że podczas rozpoznania pokłady solanki przedostaną się do wody gruntowej / wody pitnej

Przy skrupulatnej technicznie realizacji prac wiertnicznych przy wykonywaniu głębokich odwiertów nie występuje ryzyko przedostania się w trakcie tych prac głęboko zalegających solanek do wyżej leżących pokładów wody słodkiej. Potwierdzają to tysiące tego rodzaju odwierty przeprowadzone na terenie całych Niemiec, a w Brandenburgii setki odwiertów próbnych w poszukiwaniu węglowodorów, rud żelaza czy sól termalnych, ale również liczne odwierty geodezyjne i kierunkowe.

Zgodnie z ustawodawstwem federalnym przy tego rodzaju głębokich odwiertach obowiązkowy jest plan eksploatacji. Plany eksploatacji  muszą być przedłożone do akceptacji w LBGR (Landesamt für Bergbau, Geologie und Rohstoffe – Urząd Krajowy Górnictwa, Geologii i Zasobów Naturalnych). LGBR sprawdza dokładnie dokumentację przed wydaniem zezwolenia, obok technicznych planów wykonania odwiertów, wykorzystania odwiertów i ewentualnego późniejszego wypełnienia odwiertów m.in. też przedstawienie geologicznego modelu i profili, jak i wiarygodność wnioskodawcy.

5

Jakie są możliwości deponowania CO2 w Niemczech, a) w tonach, b) w latach wykorzystywania

Ocena szacunkowa pojemności deponowania w Niemczech: 2,75 miliardów ton w złożach gazu, 130 milionów ton w złożach ropy naftowej, 20 miliardów w głębokich solankowych warstwach wodonośnych (często określanych jako saline Aquifere).

Obecnie publikowane są dane dotyczące pojemności deponowania dla Niemiec, n.p.

15 – 31 miliardów ton (BGR 2009), 12 – 28 miliardów ton (KB Geotechnologien 2009).

Dokładne dane odnośnie pojemności magazynowej są obecnie sprawdzane w ramach ogólnoniemieckiego projektu „Kataster zbiorników Niemcy” („Speicherkataster Deutschland“), który kierowany jest przez BGR (Bundesanstalt für Geowissenschaften und Rohstoffe – Urząd Federalny ds. Geologii Zasobów Naturalnych) i w którym uczestniczy LBGR.

Wielkość deponowania w latach użytkowania można podać jedynie wówczas, jeśli znana jest ilość wytworzonego prądu i jaki udział przyszłej produkcji prądu (i innych procesów przemysłowych) z zastosowaniem CCS. W przybliżeniu szacuje się jednak, że zastosowanie CCS możliwe jest w trakcie trwania „jednej generacji elektrowni”.

6

Dla jakich innych technologi i wykorzystania materiałowego poza spalaniem węgla brunatnego w celu wyprodukowania prądu testowane jest wychwytywanie i deponowanie CO2 w Niemczech i na świecie

W Niemczech egzystują liczne projekty pilotażowe wychwycenia CO2 w elektrowniach, które bazują na różnych technologiach. Geologiczne zdeponowanie CO2 ma miejsce w projekcie pilotażowym CO2Sink prowadzonym przez Geo-Forschungszentrum (GFZ). W skali międzynarodowej wychwycenie i geologiczne zdeponowanie CO2 stosowane jest przy eksloatacji ropy i gazu (nie tylko testowane lecz również realnie wykorzystywane). W USA znajdują się poza tym kopalnie węgla kamiennego z regularnym zastosowaniem CCS.

W różnych koncepcjach rozważane jest wychwytywanie CO2 z bioenergi i przeprowadzane są odpowiednie symulacje. CCS może być zasadniczo wykorzystywane zarówno w konwencjonalnych elektrowniach węglowych jak i elektrowniach biomasy.

7

Czy istnieje mapa składowisk CO2

Wytyczne CCS Unii Europejskiej określają konieczność prowadzenia katastru składowiska. Wraz z – jeszcze nie wykonaną – realizacją tej wytycznej w prawie niemieckim zostanie również określony odpowiedzialny urząd / odpowiedzialne urzędy w Niemczech. Prowadzenie mapy powinno być zadaniem czynników zwierzchnich.

Zestawienie wszystkich potencjalnych terenów deponowania w Niemczech jest obecnie opracowywane przez BGR w ramach projektu „Speicherkataster“, w którym współuczestniczy również Brandenburgia a w tym wypadku LBGR.

8

Istnieje nieprzewidywalność procesów fizycznych i chemicznych i ich skutków w szczególności w strefie oddziaływania ok. 1.000 do 1.200 metrów głębokości przy długoterminowym składowaniu CO2. Może dojść do ewentualnych zakłóceń w formacjach geologicznych.

Składowanie CO2 w dawnych pokładach ropy naftowej i gazu ziemnego jest stosowane od dziesięcioleci i spełnia wszelkie standardy techniczne. Negatywne skutki na wyżej wymienionej głębokości nie są znane.

W Brandenburgii w okolicach miejscowości Ketzin badane są obecnie rozprzestrzenianie się i zdolność reakcji CO2 na głębokościach ok. 800 metrów. Konieczne są dalsze badania podstawowe odnośnie reakcji CO2 na dużych głębokościach zalegania. Dlatego też prowadzone są obecnie na całym świecie liczne projekty badawcze i rozwojowe.

Podstawowymi warunkami każdego wniosku o koncesję na powstanie składowiska, które będą dogłębnie sprawdzone w procesie wydawania zezwolenia są charakterystyka dynamicznego zachowania zbiornika i ocena ryzyka.

Innymi słowy: dopiero zaplanowane testy i próby w konkretnych miejscach przyniosą pewną wiedzę o nadawaniu się danej lokalizacji do składowania CO2.

9

Poprzez planowane tutaj testy składowania CO2 w okolicach Beeskow i Neutrebbin jak i we wszystkich innych obszarach składowania zagrożone będzie dobro ogółu. Grozi długotrwały uszczerbek dla takich dóbr chronionych jak zdrowie, woda, ziemia i powietrze, które dotyczyć będą również następnych generacji.

Jeśli tylko pojawi się obawa poważnego naruszenia dobra ogółu czy też pojedynczych dóbr chronionych, nie zostanie wydana zgoda dla takiej lokalizacji.

10

Migracja pionowa wody z wmieszanym CO2 w wyższe pokłady wód gruntowych. Dojdzie do obciążenia wody pitnej i zagrożenia zaopatrzenia w wodę pitną.

Należy wykluczyć migrację pionową wody zanieczyszczonej CO2 w wyższe pokłady wód gruntowych. Podobnie jak to wygląda przy składowaniu innych mediów (jak np. gazu ziemnego), wybrane będą tylko takie struktury do składowania, które na podstawie ich geologicznej konsystencji i powyżej nich spoczywających uszczelniających warstw taką sytuację uniemożliwią.

Z tego powodu na pierwszym etapie postępowania zostanie przeprowadzane obszerne rozpoznanie sytuacji geologicznej planowanej lokalizacji.

Nie będzie wydana zgoda na lokalizację, w której występuje zagrożenie wody pitnej przez migrację CO2.

Podkreśla to umowa koalicyjna brandenburskiego rządu krajowego, która w odniesieniu do prób i demonstracji technologi CCS stwierdza, że bezpieczeństwo społeczeństwo posiada najwyższy priorytet i składowanie CO2 ma być tak przeprowadzane, żeby dobro i mienie mieszkańców nie było zagrożone a prywatne i gospodarcze wykorzystywanie gruntów oraz naturalna podstawa życia zwierząt i roślin nie były naruszone.

11

Dodatkowa ingerencja w środowisko naturalne i ekosystemy oraz potencjalne zagrożenie w związku z koniecznym rurociągiem do składowiska CO2 są odrzucane.

Nie do uniknięcia jest ingerencja w wyżej wymienione systemy. Będzie ona jednak zgodnie z przepisami ustawowymi możliwie zredukowana i zrekompensowana. Dodatkowe potencjalne zagrożenie związane z rurociągiem transportującym CO2 jest nieznane ponieważ zgodnie ze stanem wiedzy technologia budowy rurociągów jest technicznie dojrzała i bezpieczna. Nawet w nieprawdopodobnym wypadku awarii nie istnieje zagrożenie zakażenia i wybuchu trasportowanych rurociągiem substancji.

12

Nie może dojść ograniczenia lub zmarginalizowania drogą prawną wykorzystania i rozwoju technologii energi odnawialnych.

Sytuacja konkurencji w pojedynczych lokalizacjach nie może być wykluczona. Żądanie to powinno być jednak skierowane do ustawodawcy, który może podjąć regulacje odnośnie konkurencji wykorzystywania tudzież priorytetów. Możliwa konkurencja pomiędzy składowiskami CO2 i energią geotermalną nie będzie występować regularnie ze względu na różnice w głębokościach zalegania.

13

W demonstracyjnym projekcie CCS musi być osiągnięty i ustawowo zapisany 99 % stopień czystości CO2 przynajmniej przy wychwytanym i gotowym do zatłoczenia strumieniu gazów spalinowych. Zwiększony nakład energii dla technologii CCS wynosi około 90 % przy paliwach kopalnych.

Stopień czystości wychwytanychi gotowych do zatłoczenia gazów spalinowych powinien orientować się na możliwości techniczne danej instalacji a nie na wartości absolutne ustalone ustawowo. W przemyśle energetycznym przeważająca część strumienia gazów spalinowych składa się z CO2, tlenków azotu, tlenków siarki oraz popiołu. Tlenki siarki i pyły będą w strumieniu gazów spalinowych przefiltrowane. Pozostałe tlenki azotu mogą być bez problemu zdeponowane razem z CO2.

W szczególności przy projektach przemysłowych do wychwytywania CO2 nie można obecnie przewidzieć, jaki stopień czystości jest technicznie możliwy do realizacji. Podanie stałej wartości minimalnej udziału CO2 przy strumieniu gazów spalinowych byłoby kontraproduktywne i szkodziłoby tego rodzaju projektom demonstracyjnym.

Bezpieczeństwo lokalizacji składowiska i ochrona środowiska mają posiadać najwyższy priorytet. Konieczny jest taki stopień czystości, który nie wpłynie niekorzystnie na integralność zbiornika i rurociągu i nie niesie ze sobą żadnego poważnego ryzyka dla środowiska i ludzkiego zdrowia.

 

 

Ostatecznie chodzi przy składowaniu CO2 o konkretny przyczynek na rzecz ochrony środowiska. Również wychwytywanie CO2 ze spalin o stopniu czystości mniejszym niż 99 % jest istotne dla klimatu i tym samym – dając wiarę dotychczasowym ekspertyzom odnośnie zmian klimatycznych – ważne.

Zgadza się, że poprzez technologię CCS wydajność elektrowni zostanie zmniejszona. Wysokość jest uzależniona zastosowanego procesu wychwytywania i na obecnym stanie badań i rozwoju nie może zostać dokładnie oszacowana. Związane ze zmniejszeniem wydajności elektrowni przy tak samo wysokiej produkcji prądu jest zwiększone zużycie paliw. Leży on na obecnym stopniu rozwoju przy 30 % i będzie dalej do momentu zastosowania komercyjnego optymalizowany.

Czy w przyszłości wyposażone w technologię CCS elektrownie będą mogły produkować energię za konkurencyjną cenę jest pytaniem, na które może odpowiedzieć tylko właściciel danego zakładu.

14

Komercyjny handel certyfikatami emisji CO2 jest odrzucany.

Handel certyfikatami CO2 jest uregulowany przez ustawodawstwo UE i federalne i obowiązuje wobec wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej.

15

Znaczące zmniejszenie wartości gruntów dla mieszkańców mieszkających na obszarze składowiska CO2.

Nie istnieją żadne informacje na temat zmniejszenia wartości gruntów na innych obszarach, na których ma miejsce przykładowo składowanie gazu ziemnego.

Zarówno w przypadku zbiornika gazu ziemnego w Berlinie po dzielnicą Grunewald ani przy projekcie zbiornika w Rüdersdorf nie stwierdzono do tej pory zmniejszenia wartości działek.

16

Technologia CCS znajduje się jeszcze w fazie badawczej i nie istnieją żadne praktyczne doświadczenia. Pozostaje niewiadomą, czy technologia CCS ma szansę być zastosowana na dużą skalę.

Jeśli rozumie się technologię CCS jako cały łańcuch od wychwytywania CO2, transport i składowanie, to wówczas z jednej strony od dziesięciolecie poczyniono rozliczne doświadczenia zarówno w dziedzinie „transport gazów i cieczy rurociągiem” jaki „podziemne składowanie gazów i cieczy” .

Z drugiej strony zgadza się, że wychwytywanie i przede wszystkim bezpieczne składowanie CO2 z gazów spalinowych musi być nadal testowane i badane, co też ma obecnie miejsce na całym świecie. I tak w Brandenburgii przedsiębiorstwo energetyczne Vattenfall posiada pilotażową instalację (Oxyfuel-Pilotanlage) w miejscowości Schwarze Pumpe. Istnieją plany zbudowania instalacji demonstracyjnej w Jänschwalde. Ponieważ nie istnieją żadne komercyjne instalacje CCS, w obecnej chwili nie można stwierdzić, czy technologia ta na dużą skalę techniczną jest możliwa do realizacji tudzież czy w przyszłości będzie ona opłacalna w kontekście ekonomicznym.

Własnie dlatego, że technologia CCS włączając składowanie CO2 nie została jeszcze przełożona na dużą skalę techniczną, niezbędne są w interesie rosnących wyzwań związanych z ochroną klimatu dalsze badania i testy tej technologii.

W skali średnioterminowej istotną jest przy tym kwestia, że Brandenburgia jako nowoczesny region przemysłowy z branżami intensywnej emisji CO2 (przemysł stalowy, chemiczny, cementowy, wapienniczy, budownictwo i inne) musi pozostać w przyszłości konkurencyjna.

Również te branże muszą wziąć udział w osiągnięciu zamierzonych celów ochrony klimatu. Chodzi tu przy tym o tysiące miejsc pracy dla mieszkańców Brandenburgii. W skali średnioterminowej CCS może się stać dla tych gałęzi przemysłu istotną opcją.

Decydującym pozostanie fakt, że obok techniczej możliwości realizacji projektu CCS centralnym wyzwaniem pozostanie bezpieczeństwo ludzi i środowiska natulalnego.

17

Utrata wizerunku dla rozwoju turystyki na obszarach składowania końcowego CO2 w Brandenburgii jak i północnych i środkowych Niemiec.

Technologia CCS składa się zasadniczo z trzech komponentów.

Wychwytywanie CO2 następuje w elektrowniach tudzież w instalacjach przemysłowych i jest tym samym postrzegana przez osoby z zewnatrz jako część składowa normalnego zakładu przemysłowego.

Rurociąg transportujący CO2 od instalacji wychwytywania do miejsca ostatecznego składowania poprowadzony będzie pod ziemią podobnie jak inne liczne już istniejące rurociągi albo też w połączeniu z już istniejącymi nitkami. Dlatego też również i w tym wypadku nie zakłada się utraty wizerunku dla regionu.

W miejscu składowania stacja pompująca będzie transportować CO2 do podziemnego zbiornika. Instalacja ta wymagać będzie tylko niewielkiej przestrzeni i z zewnątrz wyglądać będzie jak każdy inny zakład przemysłowy.

Jak pokazują liczne zrealizowane projekty składowania ropy naftowej i gazu ziemnego w Niemczech i Europie, w żadnym regionie nie doszło w tym kontekście do utraty wizerunku zagrażającego rozwojowi turystyki.

Liczne dalsze przykłady z innych regionów Niemiec pokazują, że turystyka i produkcja przemysłowa mogą się dobrze uzupełniać.

18

Odpowiedzialność może być przeniesiona na państwo najwcześniej po 100 latach (planowane jest 30 lat). Wyjątki, które zezwalają na wcześniejsze przeniesienie muszą być skreślone z planowanej ustawy. Przeniesienie może być tylko wówczas możliwe, jeśli zostanie z całą pewnością stwierdzone, że dwutlenek węgla nie będzie stanowił zagrożenia dla ludzi i środowiska przez tysiące lat.

Odnośnie tej kwestii prowadzone są obecnie ustalenia między płaszczyzną federalną a krajami związkowymi w ramach inicjatywy prawodawczej.

Brandenburgia stoi na stanowisku, że operator składowiska może żądać przekazania zbiornika w gestię administracji publicznej najwcześniej po upływie 40 lat od zakończenia zamknięcia zbiornika. Od wydania koncesji na składowisko, przez czas wykorzystywania do przejęcia przez stronę państwową minie więc około 100 lat, w trakcie których odpowiedzialność za składowisko ponosić będzie operator.